EENYU FAKKEENYI KEENYA?
KHABBAAB BINU AL-ARATT
Ummu Anmaar Magaalaa namni itti gurguramu Magaalaa “Nakhaas”
tan Makkatti argamtu dheeyxee Gabra tokko bitachuuf manaa baate.
Gabroota gurguraaf dhihaatan keeysa daddeemtee Osoo laaltu
gurbaa hin Dardarin kan qaamni isaa fayyaa qabu tokkorra ijji Isii buute.
Gurbaa san bitattee gara mana Isii deebiteen.
Karaa osuma wajjiin deemnii Ummu Anmaar “Yaa mucaa maqaan kee
eenyu?” jetteen.
“Khabbaabi”, Je’een.
“Maqaan Abbaa keetii yoo?”
“Al-Arat” je’een.
“Ati silaa Warra eeysaati” Jetten.
“Najdi” je’een.
“Ati Arabaa?” Jetteen.
“Eeyyee! Ani araba gosa Tamiim.” Je’een.
“Maaltu magaalaa gabra itti gurguran akka dhuftu sababa sitti
tahe?”
“Gosa takka tan arabaatu ganda keenya
dhufee lola nutti bane, Beeyladaa saamanii, daa’immannii fii dubartoota
booji’an, anis jollee booji’amte keeysaa tokko, eegasii harka nama hedduu
keeysa dabreetiin Magaalaa Makkaatti gurguramuuf fidame, kunoo amma Harka
keetiin jira>” je’een.
Ummu Anmaar gabricha Isii Tumtuu warra Makkaatti kennite akka
Seyfii Tolchuu jararraa baratuuf. Gabrichi Isii yeroo gabaabduu keeysatti
seyfii tolchuu barate.
Hoggaa gurbaan Jabaate, ummu Anmaar dukkaana kireeysitee
meeshaa tumtuu bitteef, san booda dalagaa harkaa Isaa irraa galii argamuun
fayyadamuu jalqabde.
Yeroo xiqqoo keeysatti seeyfii bareedduu dalaguun Makka
keeysatti beekkamee magaalaan Isaa oowwite. Akkasumas amala bareedaa, dhugaa
dubbachuu fii beellama kabajuun beekkame.
Khabbaab hoggoo hojii Isaa irraa boqqonnaa argate hunda “akkamitti
Taaboonni Mukarraa tolfamte Rabbi taati?” jechuun dalagaa warra Jaahiliyyaah
jibbaa jiraataa ture.
Khabbaab hoggaa xiqqo ture Makka keeysaan ifaan dukkana
dhaamsu ife. Muhammad binu Abdullaahi Nabiyyii tahuu Isaa dhagaye. Itti dhaqee
irraa dhageenyaan Shahaadaa qabatee Islaamatti seenee.
Khabbaab Islaamawu Isaa hin dhoysine, hoggaa xiqqo ture Ummu
Anmaar Islaamawuu Isaa dhageeyse.
Dallantee obboleysa Isiitii fii goosa Isii keeysaa joollee hedduu
qabatte itti dhufte.
Khabbaab hoggaa Isaan itti dhufan Hojii isaatti jira. Sibiila
Ibiddaan gubee tumuun seeyfii dalagaa jira.
Obboleeysi ummu Anmaar “Oduu tee dhageenyee amanuu dadhabnee
sitti dhufne” je’een.
Khabbaab: “Maali Inni” je’een
“Ati amantii tee dhiiftee Muhammad jala deemte jechuutu
odeeyfama” je’een
Khabbaab: “Ani amantiin dhiise hin qabu garuu nin Islaamawe,
Rabbii tokkicha haqaan gabbaramu, kan waahila hin qabnettin amane, Taaboota
keeysan ittin kafare, Muhammad Ergamaa Rabbii fii gabricha Rabbii tahuun amane”
jechuun soda takka malee itti hime.
Jechoonni Khabbaab gurra Isaanii seennaan Jarri hundi
utaalanii irratti bahan. Harkaan tuman, miilaan dhiitan, Sibiila seeyfiin irraa
tolfamu hundaan cafaquutti seenan.
Hanga khabbaab if wallaalee kufutti.
Wanni khabbaabii fii ummu Anmaar jiddutti argame Makkaa
guutuu keeysatti dhagayame.
Jeynummaa Isaa irraa warri Makkaa ni wareere, Namni Muhammad
Jala deeme tokko kan dirree bahee Islaamummaa Isaa labse hin turre akka
Khabbaab labseetti.
Maanguddoon Qureeyshii dubbii Khabbaab tanarraa wal gahii
godhan. “Akkamitti namni tokko kan biyya tanaa fira hin qabne, qabeenya hin
qabne, gosa hin qabne, gabrii amantii abbootii keenyaa arrabsee jeynummaan
dirree bahee labsa? kuni waan nama biraatiifis karaa banu!” jechuun irraa
mari’atan.
Qureeyshiin hin dogongorre hoggaa xiqqo turan Jeynummaan
Khabbaab nama hedduu dammeeysitee Sahaabaan Islaamummaa Isaanii dirree bahanii
labsuu eegalan.
Qureeyshiin marii waa’ee kanarraatti taa’aniin “Gosti hundi
nama Isii kan Islaama seene hanga Islaamammuu dhiisanii ykn du’aniitti akka
adaban” ajaja baasan.
Haala saniin Khabbaab adabuun dirqama warra Ummu Anmaar tahe.
Hoggaa aduun owwiite, dachiin akka dhamala ibiddaa taate gama
cirracha Makkaatti Isa gadi baasan, Huccuu Inni ifirraa qabu irraa baasan, san
booda Sibiila lolaaf uffatumu itti kaayan. Aduu gammoojjii irratti Sibiila Aduu
daran owwuun Isa guban.
Dheebuun hoggaa akka malee itti jabaatte itti dhufanii
“Muhammad maali?” Jechuun gaafatan.
Khabbaab: “Muhammad Gabrichaa fii Ergamaa Rabbiiti, Amantii
qajeeltuun nutti dhufe, haqaan nutti dhufe, dukkanarraa ifatti nu baasuuf
dhufe.” Jechuun deebisaaf.
Owwaa fii dheebuu sanirratti tumiinsa dabalaniif.
Ammas taaboota Isaanii irraa gaafatan.
“Laatii fii uzzaadhaan maal jetta?” Ja’aniin.
Khabbaab: “Taaboota lama duudaa, tan hin dhageenye, tan
agarre, tan faayidaa hin qabne…” jechun deebisaaf.
Sibiila Ibidda keeysaa ture fidanii duyda isaatti maxxansan,
hanga moorri duyda Isaarraa baqee yaa’ee sibila dhaamsutti.
Ummu Anmaar Azaaba Obboleeysii Isii Khabbaab Azaabu san
caalaa Isa adabaa turte.
Gaafa tokko Rasuulli s.a.w dukkaana Isii bira hoggaa dabru
Khabbaab Isaa dubbisu argite, akka nama maraateetti dallantee utaalte.
Khabbaab guyyarraa Isaa sibila Ibiddaan owwiisee tumu itti
dhufti, Sibila Ibidda keeysaa fuutee Adda Isaa irra keeysi hanga addi Isaa aara
baastee gaggabee if wallaalutti. Guyyaarraa guyyatti Osoo hin hifanne akkas
godhaa turte.
Khabbaab Isii fii obboleysa Isiittis Rabbii Isaa itti
kadhataa ture.
Hoggaa Rasuulli s.a.w Sahaabootaaf akka gama madiinaa Hijiraa
deeman hayyameef Khabbaab qophiirraa osoo jiruu, Makkaa keeysaa osoo hin bahin
Khadhaan Ummu Anmaar irratti khadhate Isaaf qeebalamtee ijaan arge.
Ummu Anmaar dhukkuba mataa dhagayamee hin beekkamneen
qabamtee akka sareetti iyyuu jalqabde.
Ilmaan isii qoricha isiif barbaaduuf bakka hunda dhaqanis
qorichi hin argamne. Wanni Isii wayyeesu Ibiddaan adda Isiirra gubuu akka tahe
itti himame.
Sibila Ibidda keeysatti diimateen
akkuma Khabbaab gubaa turtetti addarr gubachuu jalqabde. Gubaan Sibilaa
dhukkuba Isii kan duraanii waan caaluuf dhukkuba mataa Isii irraanfachiisa.
Isii gaggabsa.
Khabbaab Madiinaatti hijiraa godhee Rasuula s.a.w wajjiin
nagayaan Rabbii Isaa gabbaruuf carraa argate.
Jihaada Rasuulli s.a.w godhe hunda itti hirmaatee jira. Lola
badriitti hirmaatee jira. Lola Uhud irrattis hirmaatee obboleysa Ummu Anmaar
kan Isatti roorrisaa ture Hamzaa ibnu Abdul Muxxalib harkatti ajjeefamee ijaan
argee gammadee jira.
Khabbaab umrii dheeratee Rasuula s.a.w booda khulafaa afran
dhaqqabee jira.
Gaafa tokko Umar binu Al-Khaxxaab Isaa khaliifaa Khabbaab
itti ol seene. Umar ifitti dhiheeysee teeysise.
Adaba Mushrikootarraa Isa dhaqqabe kan irra jabaa gaafateen,
khabbaab himuuf itti ulfaate. Garuu Umar Isatti daddeebinaan “duyda Isaarraa
huccuu Isaa ol saaqeef” Umar duyda khabbaab agarraan baaragee akka malee
rifate.
Akkamitti akkana taate jechuun gaafateen.
Khabbaab: “Mushrikoonni Ibidda
qabsiisanii hoggaa haalaan qabate huccuu narraaa baasan irra na ciphsanii na
shorroysan, hanga lafee tiyyarraa foon kiyya gubatee kufutti. Ibiddi Isaan naaf
qabsiisan bishaan qaama kiyyarraa yaa’een dhaame” jechuun Umariif hime.
Kana hunda azzabamee gaafa tokko Makkatti osoo Rasuulli s.a.w
Ka’abaa Jala taa’uu itti dhufee “Yaa Rasuula Rabbii Rabbii kee maaliif nuf hin
kadhanne? Dirmachuu Rabbii keetirraa maaf nuuf hin ariifachiifne?” je’ee
gaafannaan. Rasuulli s.a.w “warri Isin duraa amantiif jecha mushuxa ykn filaa
sibilaatiin foon Isaa lafee asitti filamaa ture, magaazaan bakka lamatti addaan
dhoosaa turan garuu sun hundi amantirraa Isaan hin deebisu. Isin garuu ni
jarjartan. Wallaahi Amantiin Islaamaa tun bakka aduun geeyse hunda gahuuf
teeysi” jechuun deebii jabduu deebiseef. Yaa Allaah! Yaa Ajaa’iba Rabbi!!
Sahaabaan ibiddaan gubattee Rasuulli s.a.w Osoo namni 30 hin geenye Isa jala
deemaa jiruu Amantiin Islaamaa tun bakka aduun itti baatu hunda gahuuf teeysi,
hin jarjarinaa je’an. Obsaa balaan isinirra gahaa jiru xiqqaadhaa je’an. Yaa
Subhanallaah.
Seenaan Khabbaab dheeraadha. Gabaabatti Islaamaaf jecha kana
hunda argee jira.
Nuti yoo? Maal irraa baranna?
Khabbaab Islaama Tahuu Isaatiif waan sammuun ilma namaa hin
yaanne hunda dhandhamee jira, garuu hin kafarre, Islaamummaarrraa if duuba hin
deebine.
Nutis arra qormaanni nutti dhufee jira. Yoo Ahbaashii hin
taane Shororkeeysaadha. Mankaraarsitiidha. Jechuun dirqamaan amantii Ahbaashii
nu fadhachiisuuf yaalaa jiran.
Ahbaashii yoo hin taane ni hidhamta, ni saamamta, barnotarraa
ari’amta, hojirraa ari’amta, biyyaa baafamta. Kuni hundi nutti dalagamaa jira,
garuu qormaata Khabbaab argee obse saniin walitti hin dhufu, Keenya irra
salphaadha. Kabbaab ni gubate, ibiddarra ciiphsame, sun hundi Aqiidaa Isaarraa
if booda isa hin deebifne.
Akka Khabbaabitti Obsinee seenaa adunyaa fii akhiraatti
faayidaa qabdu dalaguu wayya moo Kaabinee mootummaa, waraana Isaanii,
Munaafiqoota Ahbaashii sodaannee Islaamummaa dhifnee Adunyaa fii Akhiiraatti
kasaaruu wayya?
Khabbaab Obsee, qabsaawee, Aqiidaaf gubatee arra seenan
kabajaan Isa kaafti.
Filannoon teenya! Abbaan fedhe sodaatee Ahbaashii tahee
kafaruu dandaha.
Kan fedhes Obsee jabaatee, qabsaawee jannata bitachuu
dandaha.
Filannoon teenya! Eenyu fakkeenyi keenya?
Khabbaab moo Kaabinee fii Ahbaashii??
