KHABBAAB BINU AL-ARATT

EENYU FAKKEENYI KEENYA?

Urjii Ahmad

KHABBAAB BINU AL-ARATT

Ummu Anmaar Magaalaa namni itti gurguramu Magaalaa “Nakhaas” tan Makkatti argamtu dheeyxee Gabra tokko bitachuuf manaa baate.

Gabroota gurguraaf dhihaatan keeysa daddeemtee Osoo laaltu gurbaa hin Dardarin kan qaamni isaa fayyaa qabu tokkorra ijji Isii buute. Gurbaa san bitattee gara mana Isii deebiteen.

Karaa osuma wajjiin deemnii Ummu Anmaar “Yaa mucaa maqaan kee eenyu?” jetteen.

“Khabbaabi”, Je’een.

“Maqaan Abbaa keetii yoo?”

“Al-Arat” je’een.

“Ati silaa Warra eeysaati” Jetten.

“Najdi” je’een.

“Ati Arabaa?” Jetteen.

“Eeyyee! Ani araba gosa Tamiim.” Je’een.

“Maaltu magaalaa gabra itti gurguran akka dhuftu sababa sitti tahe?”

“Gosa takka tan arabaatu ganda keenya dhufee lola nutti bane, Beeyladaa saamanii, daa’immannii fii dubartoota booji’an, anis jollee booji’amte keeysaa tokko, eegasii harka nama hedduu keeysa dabreetiin Magaalaa Makkaatti gurguramuuf fidame, kunoo amma Harka keetiin jira>” je’een.

Ummu Anmaar gabricha Isii Tumtuu warra Makkaatti kennite akka Seyfii Tolchuu jararraa baratuuf. Gabrichi Isii yeroo gabaabduu keeysatti seyfii tolchuu barate.

Hoggaa gurbaan Jabaate, ummu Anmaar dukkaana kireeysitee meeshaa tumtuu bitteef, san booda dalagaa harkaa Isaa irraa galii argamuun fayyadamuu jalqabde.

Yeroo xiqqoo keeysatti seeyfii bareedduu dalaguun Makka keeysatti beekkamee magaalaan Isaa oowwite. Akkasumas amala bareedaa, dhugaa dubbachuu fii beellama kabajuun beekkame.

Khabbaab hoggoo hojii Isaa irraa boqqonnaa argate hunda “akkamitti Taaboonni Mukarraa tolfamte Rabbi taati?” jechuun dalagaa warra Jaahiliyyaah jibbaa jiraataa ture.

Khabbaab hoggaa xiqqo ture Makka keeysaan ifaan dukkana dhaamsu ife. Muhammad binu Abdullaahi Nabiyyii tahuu Isaa dhagaye. Itti dhaqee irraa dhageenyaan Shahaadaa qabatee Islaamatti seenee.

Khabbaab Islaamawu Isaa hin dhoysine, hoggaa xiqqo ture Ummu Anmaar Islaamawuu Isaa dhageeyse.  Dallantee obboleysa Isiitii fii goosa Isii keeysaa joollee hedduu qabatte itti dhufte.

Khabbaab hoggaa Isaan itti dhufan Hojii isaatti jira. Sibiila Ibiddaan gubee tumuun seeyfii dalagaa jira.

Obboleeysi ummu Anmaar “Oduu tee dhageenyee amanuu dadhabnee sitti dhufne” je’een.

Khabbaab: “Maali Inni” je’een

“Ati amantii tee dhiiftee Muhammad jala deemte jechuutu odeeyfama” je’een

Khabbaab: “Ani amantiin dhiise hin qabu garuu nin Islaamawe, Rabbii tokkicha haqaan gabbaramu, kan waahila hin qabnettin amane, Taaboota keeysan ittin kafare, Muhammad Ergamaa Rabbii fii gabricha Rabbii tahuun amane” jechuun soda takka malee itti hime.

Jechoonni Khabbaab gurra Isaanii seennaan Jarri hundi utaalanii irratti bahan. Harkaan tuman, miilaan dhiitan, Sibiila seeyfiin irraa tolfamu hundaan cafaquutti seenan.

Hanga khabbaab if wallaalee kufutti.

Wanni khabbaabii fii ummu Anmaar jiddutti argame Makkaa guutuu keeysatti dhagayame.

Jeynummaa Isaa irraa warri Makkaa ni wareere, Namni Muhammad Jala deeme tokko kan dirree bahee Islaamummaa Isaa labse hin turre akka Khabbaab labseetti.

Maanguddoon Qureeyshii dubbii Khabbaab tanarraa wal gahii godhan. “Akkamitti namni tokko kan biyya tanaa fira hin qabne, qabeenya hin qabne, gosa hin qabne, gabrii amantii abbootii keenyaa arrabsee jeynummaan dirree bahee labsa? kuni waan nama biraatiifis karaa banu!” jechuun irraa mari’atan.

Qureeyshiin hin dogongorre hoggaa xiqqo turan Jeynummaan Khabbaab nama hedduu dammeeysitee Sahaabaan Islaamummaa Isaanii dirree bahanii labsuu eegalan.

Qureeyshiin marii waa’ee kanarraatti taa’aniin “Gosti hundi nama Isii kan Islaama seene hanga Islaamammuu dhiisanii ykn du’aniitti akka adaban” ajaja baasan.

Haala saniin Khabbaab adabuun dirqama warra Ummu Anmaar tahe.

Hoggaa aduun owwiite, dachiin akka dhamala ibiddaa taate gama cirracha Makkaatti Isa gadi baasan, Huccuu Inni ifirraa qabu irraa baasan, san booda Sibiila lolaaf uffatumu itti kaayan. Aduu gammoojjii irratti Sibiila Aduu daran owwuun Isa guban.

Dheebuun hoggaa akka malee itti jabaatte itti dhufanii

“Muhammad maali?” Jechuun gaafatan.

Khabbaab: “Muhammad Gabrichaa fii Ergamaa Rabbiiti, Amantii qajeeltuun nutti dhufe, haqaan nutti dhufe, dukkanarraa ifatti nu baasuuf dhufe.” Jechuun deebisaaf.

Owwaa fii dheebuu sanirratti tumiinsa dabalaniif.

Ammas taaboota Isaanii irraa gaafatan.

“Laatii fii uzzaadhaan maal jetta?” Ja’aniin.

Khabbaab: “Taaboota lama duudaa, tan hin dhageenye, tan agarre, tan faayidaa hin qabne…” jechun deebisaaf.

Sibiila Ibidda keeysaa ture fidanii duyda isaatti maxxansan, hanga moorri duyda Isaarraa baqee yaa’ee sibila dhaamsutti.

Ummu Anmaar Azaaba Obboleeysii Isii Khabbaab Azaabu san caalaa Isa adabaa turte.

Gaafa tokko Rasuulli s.a.w dukkaana Isii bira hoggaa dabru Khabbaab Isaa dubbisu argite, akka nama maraateetti dallantee utaalte.

Khabbaab guyyarraa Isaa sibila Ibiddaan owwiisee tumu itti dhufti, Sibila Ibidda keeysaa fuutee Adda Isaa irra keeysi hanga addi Isaa aara baastee gaggabee if wallaalutti. Guyyaarraa guyyatti Osoo hin hifanne akkas godhaa turte.

Khabbaab Isii fii obboleysa Isiittis Rabbii Isaa itti kadhataa ture.

Hoggaa Rasuulli s.a.w Sahaabootaaf akka gama madiinaa Hijiraa deeman hayyameef Khabbaab qophiirraa osoo jiruu, Makkaa keeysaa osoo hin bahin Khadhaan Ummu Anmaar irratti khadhate Isaaf qeebalamtee ijaan arge.

Ummu Anmaar dhukkuba mataa dhagayamee hin beekkamneen qabamtee akka sareetti iyyuu jalqabde.

Ilmaan isii qoricha isiif barbaaduuf bakka hunda dhaqanis qorichi hin argamne. Wanni Isii wayyeesu Ibiddaan adda Isiirra gubuu akka tahe itti himame.

Sibila Ibidda keeysatti diimateen akkuma Khabbaab gubaa turtetti addarr gubachuu jalqabde. Gubaan Sibilaa dhukkuba Isii kan duraanii waan caaluuf dhukkuba mataa Isii irraanfachiisa. Isii gaggabsa.

Khabbaab Madiinaatti hijiraa godhee Rasuula s.a.w wajjiin nagayaan Rabbii Isaa gabbaruuf carraa argate.

Jihaada Rasuulli s.a.w godhe hunda itti hirmaatee jira. Lola badriitti hirmaatee jira. Lola Uhud irrattis hirmaatee obboleysa Ummu Anmaar kan Isatti roorrisaa ture Hamzaa ibnu Abdul Muxxalib harkatti ajjeefamee ijaan argee gammadee jira.

Khabbaab umrii dheeratee Rasuula s.a.w booda khulafaa afran dhaqqabee jira.

Gaafa tokko Umar binu Al-Khaxxaab Isaa khaliifaa Khabbaab itti ol seene. Umar ifitti dhiheeysee teeysise.

Adaba Mushrikootarraa Isa dhaqqabe kan irra jabaa gaafateen, khabbaab himuuf itti ulfaate. Garuu Umar Isatti daddeebinaan “duyda Isaarraa huccuu Isaa ol saaqeef” Umar duyda khabbaab agarraan baaragee akka malee rifate.

Akkamitti akkana taate jechuun gaafateen.

Khabbaab: “Mushrikoonni Ibidda qabsiisanii hoggaa haalaan qabate huccuu narraaa baasan irra na ciphsanii na shorroysan, hanga lafee tiyyarraa foon kiyya gubatee kufutti. Ibiddi Isaan naaf qabsiisan bishaan qaama kiyyarraa yaa’een dhaame” jechuun Umariif hime.

Kana hunda azzabamee gaafa tokko Makkatti osoo Rasuulli s.a.w Ka’abaa Jala taa’uu itti dhufee “Yaa Rasuula Rabbii Rabbii kee maaliif nuf hin kadhanne? Dirmachuu Rabbii keetirraa maaf nuuf hin ariifachiifne?” je’ee gaafannaan. Rasuulli s.a.w “warri Isin duraa amantiif jecha mushuxa ykn filaa sibilaatiin foon Isaa lafee asitti filamaa ture, magaazaan bakka lamatti addaan dhoosaa turan garuu sun hundi amantirraa Isaan hin deebisu. Isin garuu ni jarjartan. Wallaahi Amantiin Islaamaa tun bakka aduun geeyse hunda gahuuf teeysi” jechuun deebii jabduu deebiseef. Yaa Allaah! Yaa Ajaa’iba Rabbi!! Sahaabaan ibiddaan gubattee Rasuulli s.a.w Osoo namni 30 hin geenye Isa jala deemaa jiruu Amantiin Islaamaa tun bakka aduun itti baatu hunda gahuuf teeysi, hin jarjarinaa je’an. Obsaa balaan isinirra gahaa jiru xiqqaadhaa je’an. Yaa Subhanallaah.

Seenaan Khabbaab dheeraadha. Gabaabatti Islaamaaf jecha kana hunda argee jira.

Nuti yoo? Maal irraa baranna?

Khabbaab Islaama Tahuu Isaatiif waan sammuun ilma namaa hin yaanne hunda dhandhamee jira, garuu hin kafarre, Islaamummaarrraa if duuba hin deebine.

Nutis arra qormaanni nutti dhufee jira. Yoo Ahbaashii hin taane Shororkeeysaadha. Mankaraarsitiidha. Jechuun dirqamaan amantii Ahbaashii nu fadhachiisuuf yaalaa jiran.

Ahbaashii yoo hin taane ni hidhamta, ni saamamta, barnotarraa ari’amta, hojirraa ari’amta, biyyaa baafamta. Kuni hundi nutti dalagamaa jira, garuu qormaata Khabbaab argee obse saniin walitti hin dhufu, Keenya irra salphaadha. Kabbaab ni gubate, ibiddarra ciiphsame, sun hundi Aqiidaa Isaarraa if booda isa hin deebifne.

Akka Khabbaabitti Obsinee seenaa adunyaa fii akhiraatti faayidaa qabdu dalaguu wayya moo Kaabinee mootummaa, waraana Isaanii, Munaafiqoota Ahbaashii sodaannee Islaamummaa dhifnee Adunyaa fii Akhiiraatti kasaaruu wayya?

Khabbaab Obsee, qabsaawee, Aqiidaaf gubatee arra seenan kabajaan Isa kaafti.

Filannoon teenya! Abbaan fedhe sodaatee Ahbaashii tahee kafaruu dandaha.

Kan fedhes Obsee jabaatee, qabsaawee jannata bitachuu dandaha.

Filannoon teenya! Eenyu fakkeenyi keenya?

Khabbaab moo Kaabinee fii Ahbaashii??